Θέλω να μοιραστώ κάποια πράγματα για τη σημερινή ημέρα μνήμης…

Αυτό είναι το χωριό των προγόνων μου, η Σάντα, που βρίσκεται στα σύνορα των επαρχιών Τραπεζούντας και Αργυρούπολης στην τουρκική Μαύρη Θάλασσα. Τη σημερινή ημέρα, ανακηρυχθείσα από τη Βουλή, το 1994, ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, θα γραφτούν άρθρα και θα ακουστούν λόγια για το ηρωικό αντάρτικο της Σάντας του Πόντου. Όλα αυτά για να τεκμηριωθεί η σύγχρονη εικόνα που φτιάχτηκε μεθοδικά για τους Πόντιους ως αλύγιστους ακρίτες, λεβέντες, πολεμοχαρείς, μία φολκλόρ εικόνα που εξυπηρετεί την ψηφοθηρία πολιτικών παραγόντων και τα εθνικιστικά παιχνιδάκια του ελληνικού κράτους.

Οι καημένοι και ξεριζωμένοι Πόντιοι βέβαια ήταν στην τεράστια πλειοψηφία τους αυτό που ήταν οι περισσότεροι αγροτικοί και κτηνοτροφικοί πληθυσμοί. Φιλήσυχοι άνθρωποι που κοίταζαν να βγάλουν τη σοδειά τους, να μαζέψουν ξύλα για το χειμώνα, να ταίσουν τα ζώα τους κ.ο.κ.
Για τους λάτρεις της στατιστικής, από τα εκατοντάδες χωριά του Πόντου δύο (2) ξεσηκώθηκαν εναντίον της οθωμανικής εξουσίας. Η Σάντα στον ανατολικό Πόντο και η τουρκόφωνη Μπάφρα στον δυτικό.

Το ελληνικό κράτος, δε, τους θέωρησε τόσο δικά του παιδιά που ούτε κατά την έξαρση του μεγαλοϊδεατισμού δε νοιάστηκε για την τύχη τους. Κι ήρθε η ώρα που κυνηγημένοι και σφαγιασμένοι από τον τουρκικό εθνικισμό ανταλλάχθησαν με μια υπογραφή του Ελευθέριου Βενιζέλου και τοποθετήθηκαν στην πλειοψηφία τους στα βόρεια σύνορα της χώρας για να πετύχει το ελληνικό κράτος την εθνική ομογενοποίηση των βορείων επαρχιών του. Παράλληλα κι η Τουρκία πετύχαινε την εθνική ομογενοποίηση των βορειοανατολικών επαρχιών της. Win-Win situation.
Η πρώτη αγκαλιά του ελληνικού κράτους όπως γνωρίζουμε ήταν θερμότατη. Η γιαγιά μου θυμάται ότι είχαν εγκατασταθεί σε σπίτια Τούρκων που είχαν ανταλλαγεί και είχαν ένα κουτάλι για μια εξαμελή οικογένεια. Φτώχια θα πει κανείς και που να προλάβει το ελληνικό κράτος να πάρει μέτρα μετά από τέτοια καταστροφή. Μετά από μερικά χρόνια όμως και συγκεκριμένα τη δεκαετία του ’30 ο παππούς μου πήγε στο δημοτικό σχολείο. Και θυμάται ότι ο διευθυντής όταν τους άκουγε να μιλάνε ποντιακά τους έδινε να πιουν κινίνο με το ζόρι. Μέχρι τα γηρατειά του θυμόταν την πίκρα του φαρμάκου στα παιδικά του χείλη ο παππούς. Σε χειρότερη μοίρα ήταν οι Ποντιο-Καυκάσιοι οι οποίοι συλλήβδην θεωρούνταν ως ευπαθής εθνοτική ομάδα στην αρρώστια του κομμουνισμού διότι μίλαγαν και ρώσικα. Βέβαια στα σχολικά βιβλία αλλά και από τις πανεπιστημιακές έδρες μαθαίνουμε για την προδοσία του Λένιν προς του Ποντίους. Ο Λένιν λοιπόν και όχι ο Βενιζέλος, (ούτε οι σύμμαχοί μας Βρετανοί φυσικά) ήταν υποχρεωμένος να ελευθερώσει εκτός από τους Κιργίζιους και τους Αζέρους και τους Ποντίους. Για κάποιο λόγο βέβαια οι εκ του Καυκάσου καταγόμενοι Πόντιοι δεν την κατάλαβαν αυτή την ευθύνη του Λένιν κι έτσι πλειοψηφικά εντάχθηκαν στην ελληνική κομμουνιστική Αριστερά.

Μετά από 72 χρόνια, λοιπόν, το 1994 το ελληνικό κοινοβούλιο θυμήθηκε ξαφνικά ότι στον Πόντο το ’22 διαπράχθηκε γενοκτονία. Ήταν τότε που κάτι πράκτορες της ΕΥΠ ανακάλυπταν ποντιακή μειονότητα, γλωσσικά και θρησκευτικά καταπιεσμένη στα βουνά του Πόντου. Εγώ που είχα πάει εκεί μια βόλτα όντως συνάντησα ανθρώπους που μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο ακόμα. Να σας πω τί μου θύμισαν στο περίπου; Τους Σλαβομακεδόνες που ζουν στα απέναντι χωριά των ποντίων στη βορειοδυτική Ελλάδα. Πόση υποκρισία…

Οι Πόντιοι, λοιπόν, που ήταν ανέκδοτο, χαζοί, αφελείς άρχισαν να γίνονται και οι γενναίοι του βορρά. Όλη η Ελλάδα είχε μάθει τους Πόντιους με τις μαύρες στολές με τα φυσεκλίκια να τραντάζονται χορεύοντας Πυρρίχιο (Σέρα τον έλεγαν αυτόν τον χορό όλοι οι Πόντιοι, από το όνομα μιας λίμνης, αλλά εξελληνίστηκε και αυτουνού η ονομασία και συνδέθηκε με την αρχαία Ελλάδα). Άργησε πολύ να έρθει η ώρα που εθνολόγοι και λαογράφοι επανανακάλυψαν τις πραγματικές φορεσιές των Ποντίων που ήταν πολύχρωμες και διαφορετικές από περιοχή σε περιοχή (κάτι που διατηρούν μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της Μαύρης Θάλασσας). Και γενικά έχει μείνει στο σκοτάδι για τον περισσότερο κόσμο ότι εκτός από ΕΝΑΝ ή ΔΥΟ πολεμικούς χορούς η ποντιακή παράδοση έχει δεκάδες άλλους που στην πλειοψηφία τους είναι χαρούμενοι και παιχνιδιάρικοι σκοποί και πολλά παραδοσιακά ερωτικά τραγούδια.

Κάποια στιγμή στην Τουρκία είχα βρει ένα μουσικό άλμπουμ από τουρκική δισκογραφική εταιρεία με πολύ παλιές ηχογραφήσεις Ελλήνων του Πόντου (ένα δείγμα εδώ). Τα τραγούδια είχαν ηχογραφηθεί στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του ’20 και τις αρχές του ’30 από γεννημένους στον Πόντο και τον Καύκασο κι ήταν παραδοσιακά στιχάκια. Μου έκανε εντύπωση ότι σε κανένα τραγούδι δεν υπήρχε αναφορά σε βάσανα και διωγμούς από την οθωμανική εξουσία παρότι αναμφισβήτητα υπήρξαν τέτοια ειδικά στην αυγή του 20ου αιώνα με αποκορύφωμα τις πορείες θανάτου και τα τάγματα εργασίας, δηλαδή εξόντωσης, παιδιά κι αυτά της έξαρσης των εθνικισμών στην περιοχή μας στην αρχή του 20ου αιώνα.

Μου έκανε εντύπωση επίσης ότι όταν μίλησα με τη γηραιότερη χωριανή μας στη Νέα Σάντα αυτή δεν αναφέρθηκε καθόλου σε βασανιστήρια και κακές αναμνήσεις από την Τουρκία. Ίσα ίσα που ανάμεσα στις ιστορίες της περιέγραφε και φιλικές σχέσεις με Τούρκους αλλά και υπερβολές των ανταρτών του Πόντου που δεν την έβρισκαν σύμφωνη. Αυτή η γυναίκα ήταν ας πούμε κάτι σαν τη σοφή του χωριού μας τα τελευταία χρόνια και όλοι που ήθελαν να μάθουν για το παρελθόν προσέτρεχαν σε αυτή. Δεν αναδεικνύεται όμως η ματιά κι η μνήμη αυτών των ανθρώπων αλλά μόνο συγκεκριμένα πράγματα που βολεύουν για να στηθεί το μονοδιάστατο κρατικό αφήγημα.

Ένα μικρό ακόμη στιγμιότυπο. Θυμάμαι σαν μικρό παιδί τη γιαγιά μου με τις φίλες της και τις αδερφές της που μαζεύονταν στη Θεσσαλονίκη ή στο χωριό να πιουν καφέ. Τον καφέ τον έλεγαν όλοι και όλες τούρκικο. Ποιος τον ελληνοποίησε; Όχι, οι Πόντιοι που είχαν υποστεί τους διωγμούς πάντως…

Άλλο τώρα. Ο νέος ολιγάρχης μας, ο Ιβάν Σαββίδης, κατάγεται από τη Σάντα του Πόντου. Το έμαθα όταν σε ένα βίντεο που τα έβαζε με τη ρατσιστική ανακοίνωση της ΠΑΕ Ολυμπιακός που τον χαρακτήριζε “φιλοξενούμενο” και λίγο-πολύ του έλεγε ότι δεν πρέπει να μιλάει κιόλας, δήλωσε υπερήφανος Πόντιος που πλέον θα δηλώνει ρωσοπόντιος. Κάπου εκεί σταμάτησε τα ρώσικα και είπε: “Σαντέτος εμ’, σκυλ’ υιός, ματώνω και κει ματούμαι” (ματώνω και δε ματώνομαι) για να συνεχίσει στα ρώσικα “ι ιέτο ουβίντιατ” (και αυτό θα το δουν). Ο ρατσισμός βέβαια απέναντι στη νέα γενιά Ποντίων που ήρθαν τη δεκαετία του ’90 έμοιαζε αρκετά με τον ρατσισμό που υπέστησαν οι παλιοί πόντιοι από τους ντόπιους ελλαδίτες τη δεκαετία του ’20. Στο χωριό μου τους έλεγαν “ρουσάντ'”. Δεν τους έβλεπαν ως συντοπίτες, ξεκάθαρα. Αλλά κι οι “ρουσάντ” ένιωθαν ξεκάθαρα ξένοι. Παρεμπιπτόντως ένα μεγάλο τμήμα τους, το ελληνικό κράτος με σχέδιο το εγκατέστησε στην Κομοτηνή και την Ξάνθη. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο κωμοπόλεις όπως οι Σάπες που έχουν μουσουλμανική πλειοψηφία θα μετατρέπονταν σε πλειοψηφικά ελληνικές. Από αγάπη για τους Ποντίους γίνονταν όλα αυτά…

Σιγά σιγά όμως το ελληνικό κράτος, τους ενσωματώνει κι αυτούς στον εθνικό κορμό με τον τρόπο που αυτό επιθυμεί. Ως ακραιφνείς εθνικιστές. Έτσι, τους θέλει. Μόνο έτσι για την ακρίβεια. Ο Σαββίδης λοιπόν που είχε χίλια δίκια σε ατομικό επίπεδο να νιώθει προσβεβλημένος, είναι τόσο Σανταίος που τόσα χρόνια που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη δεν θεώρησε σκόπιμο ούτε για λόγους δημοσίων σχέσεων να επισκεφτεί τη Νέα Σάντα που βρίσκεται 27 χιλιόμετρα μακριά. Μπορεί όμως να δηλώνει ότι θα αναστηλώσει την Παναγία Σουμελά και άλλα τέτοια ενώ παρόμοιο ενδιαφέρον δεν έδειχνε πριν γίνει πρόεδρος της ΠΑΕ ΠΑΟΚ και ανοίξει δουλειές στη Βόρεια Ελλάδα. Γιατί άραγε;

Το ελληνικό κράτος, λοιπόν, επιχειρηματίες, κομπιναδόροι, πατριδοκάπηλοι, πολιτικοί και πολιτικάντηδες φτιάχνουν τους Πόντιους που θέλουν, κατασκευάζουν τη μνήμη που θέλουν, προωθούν τις αφηγήσεις που θέλουν. Το ζήτημα της γενοκτονίας είναι στα χέρια τους ένα παιχνιδάκι που έπιασαν μετά από 72 χρόνια μουγκαμάρας και ψυχροπολεμικής, ΝΑΤΟϊκής και αντικομμουνιστικής συνεννόησης με το τουρκικό κράτος.

Επειδή, συναισθηματικά αισθάνομαι και Πόντιος θεωρώ ότι για να μιλήσω για τη γενοκτονία, τις εθνικές εκκαθαρίσεις, τους διωγμούς και την αδικία απέναντι στους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του Πόντου πρέπει να μιλάω ταυτόχρονα για τους διωγμούς των Σλαβομακεδόνων από το ελληνικό κράτος, για τον ξεριζωμό των Βούλγαρων της Θράκης, για τον διωγμό των Τσάμηδων από τη Θεσπρωτία με την ίδια λογική συλλογικής ευθύνης που εφάρμοσε και το κεμαλικό τουρκικό κράτος. Για να μιλήσω για τους σημερινούς κατοίκους της Μαύρης Θάλασσας που μιλάνε την ποντιακή διάλεκτο πρέπει να μιλήσω και για τους σημερινούς κατοίκους της βόρειας Ελλάδας που μιλάνε τις σλαβομακεδονικές διαλέκτους (ή τα σύγχρονα μακεδόνικα πείτε τα όπως θέλετε).
Και θέλω να μιλάω για όλα αυτά και να μην αφήνω τίποτα απ’ έξω. Οι λαϊκοί πολιτισμοί δεν έχουν τη μούρη του Παναγιώτη Ψωμιάδη, του Ιβάν Σαββίδη, του Καλεντερίδη και των ΠΑΣΟΚων ή ΝεοΔημοκρατών βουλευτών, ούτε φυσικά το πρόσωπο της Χρυσής Αυγής όσων δηλαδή θα πλειοδοτήσουν σήμερα 19 Μάη για τα εγκλήματα εις βάρος των Ποντίων.

Και οι μη-Πόντιοι ας μην πέφτετε στη λούμπα να ταυτίζετε το ποντιακό στοιχείο με την εικόνα που του έφτιαξε το ελληνικό κράτος. Άσχετα αν υπάρχει ο κίνδυνος να ταυτιστούν. Να θυμάστε ότι τόσα χρόνια σας κυβερνούν Πελοποννήσιοι (λέρεεες), ΣτερεοΕλλαδίτες, Κρητικοί, Ηπειρώτες, Θεσσαλοί, Καππαδόκες αλλά ο μόνος Πόντιος πρωθυπουργός που είχατε ήταν ο Μάρκος Βαφειάδης, Πρωθυπουργός στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση του βουνού από το Δεκέμβριο του 1947 ως τον Ιανουάριο του 1949, γεννημένος στην Tosya της Μαύρης Θάλασσας το 1906 😉

Όποιος έχει φτάσει εδώ σίγουρα έχει μεγάλες αντοχές και πρέπει ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ να διαβάσει και το άρθρο “Πού κρύβονταν οι Πόντιοι μισό αιώνα;” που τεκμηριώνει όλη την υποκρισία του ελληνικού κράτους και των θεσμών του και την εργαλειακή χρήση του ποντιακού λαού.

{θα μάθετε και την τεχνική του αντι-bullying μέσω του ποντιακού αντι-ανεκδότου: “Ξέρετε γιατί εμείς οι Πόντιοι περπατάμε μ` ανοιχτά τα σκέλια; Γιατί μας… τα `χετε πρήξει με τ` ανέκδοτά σας!” = η φωνή του καταπιεσμένου}

Κλείνουμε με “Καλόν’ κορίτσ”

Καλόν’ κορίτσ’, καλόν’ κορίτσ’
Καλό κι ευλογημένο
Σην χώραν φαίνετ’ άσχεμο
Σ’ εμένα φωταγμένο.

Υ.Γ.
Ελπίζω μια μέρα στο χωριό μου, τη Νέα Σάντα, να δω μια προτομή, ένα μνημείο, μια εκδήλωση αφιερωμένη στον “γιατρό του λαού” Ιωάννη Πασαλίδη, γεννημένο στη Σάντα του Πόντου, σοσιαλιστή και κορυφαίο στέλεχος της ΕΔΑ. Δε θέλω το μνημείο επειδή ο Πασαλίδης ήταν Αριστερός και είμαι κι εγώ αλλά επειδή ήταν “γιατρός του λαού”, τις Κυριακές εξέταζε ασθενείς τσάμπα, επιπλέον της δουλειάς του και οι μαρτυρίες μιλούν για ουρές φτωχού κόσμου έξω απ’ το ιατρείο του κάθε εβδομάδα. Αυτά τις δύσκολες δεκαετίες του ’50 και του ’60 που έφευγαν κατά χιλιάδες οι μετανάστες όπως και σήμερα. Τελικά, ας διαλέξουμε τί θέλουμε να τιμούμε και ποια είναι τα πρότυπά μας και οι ένδοξοι πρόγονοί μας